Ρήματα Ζωής, Όσιου Στάρετς Νίκωνος Μπελιάεφ, Γράφει ο Zoiforos.GR

 

Ρήματα Ζωής

(Το Ημερολόγιο του)

Όσιου Στάρετς Νίκωνος Μπελιάεφ (+1931)

Μετάφραση: Άρχιμ. Αλκίσωνος Μιχαήλ

Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Νικοπόλεως Πρέβεζα 2006

Ακολουθούν εκτεταμένα αποσπάσματα από το βιβλίο.

Πρόλογος

Ο στάρετς Νίκων υπήρξε ο πιο στενός συνεργά­της και μαθητής του μεγάλου οσίου Γέροντα της Όπτινα στάρετς Βαρσανουφίου.

Στο βιβλίο αυτό αποτυπώνεται όλο το μεγαλείο της κατά Χριστόν «κένωσης» των δύο αυτών διδασκά­λων της πνευματικής ζωής.

Ευχόμεθα να αποβή ωφέλιμο σε όσους αναζητούν την «τελειοτάτην ζωήν, εν η κατά μίμησιν η του Κυρί­ου πολιτεία διαδείκνυται», μέσα από την «υψοποιό» «κένωση».

                                                                                                                                25 Ιουνίου, 2005

Μνήμη οσίου Νίκωνος

Άρχιμ. Α. Μ.

ΜΟΝΑΧΙΚΕΣ ΑΡΕΤΕΣ

1. Αγάπη

Στην μεσημεριανή τράπεζα (26 Σεπτεμβρίου 1909) ο π. Βαρσανούφιος είπε δυο λογία:             

- Είναι υποχρέωση και καθήκον μου, πατέρες και αδελφοί, σήμερα, μνήμη του αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, να σας υπενθυμίσω, ότι κάθε χριστιανός και ιδιαίτερα ο μοναχός πρέπει να φροντίζει να έχει ειρήνη και με τον Θεό και με τους ανθρώπους. Ο Άγιος Ιωάννης λέγει, πώς ο άνθρωπος δεν μπορεί να αγαπήσει τον Θεό, αν δεν αγαπάει τον αδελφό του. Διαφορετικά αυτός ο άνθρωπος θα είναι ψεύτης. Για αυτό, σας ικετεύω, μην επιτρέπετε στον εαυτό σας, να εμφωλεύει κακία μέσα σας για κανέναν, αλλά να αγαπάτε όλους τους ανθρώπους.

Ο εωσφόρος, πού κάποτε ήταν ο ανώτερος άγγελος, αγωνίζεται ακατάπαυστα να σπέρνει στις καρδιές των ανθρώπων κακία, έχθρα και κάθε είδους επανάσταση κατά του Θεού. Ξεσήκωσε δι­ωγμούς εναντίον των χριστιανών. Προκάλεσε αιρέ­σεις, διαμάχες, αναστατώσεις, Και τώρα το ίδιο προσπαθεί να κάμει. Και αλλοίμονο, αλλοίμονο, πα­τέρες! Πολλές φορές το πετυχαίνει!

Τί ακούω; Όλο γκρίνιες και γογγυσμό, ο ένας εναντίον του άλλου. Μου έρχονται εδώ με παράπονα. Τους λέω: «Πρέπει να τα βρήτε- να συμφιλιωθήτε-να ζητήσετε συγγνώμη- κάνετε και καμμιά μετά­νοια...» Δυστυχώς πολλοί δεν το αποφασίζουν, με αποτέλεσμα, όλο και χειροτερεύει το κακό.

Όχι έτσι, άγιοι πατέρες! Όχι κι έτσι! Ο μονα­χός πρέπει να είναι γεμάτος αγάπη για τον Θεό και για τον πλησίον. Τί είναι ο μοναχός; Ο εκπληρωτής όλων των εντολών του Θεού. Όλες οι εντολές ανακε­φαλαιώνονται σε δύο: «Αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου- και τον πλησίον σου ως σεαυτόν». Οι δύο πρώτες εντολές συμπεριλαμβάνουν όλες τις υπόλοιπες-ολόκληρο τον νόμο. Οι άγγελοι στον ουρανό είναι γεμάτοι από αγάπη. Ολόκληρη η ζωή του μοναχού στηρίζεται στην αγάπη.

Οι μεγάλοι γέροντες μας Λεωνίδας, Μακάριος, Αμβρόσιος και Ανατόλιος, ήσαν γεμάτοι από αγάπη. Με τί δόξα, με τί τιμή εκοσμούντο στην επίγεια ζωή τους! Απόδειξη είναι το ακόλουθο περιστατικό:

Ο π. Ιωάννης της Κρονστάνδης είχε καλέσει τον π. Ανατόλιο να συλλειτουργήσουν μαζί. Στην λειτουργία, ο π. Ιωάννης είδε τον π. Ανατόλιο να συλλειτουργεί με αγγέλους. Δεν γνωρίζω, αν τους έβλεπε και ο ίδιος.

Γι' αυτό σήμερα το θεώρησα απαραίτητο να σας υπενθυμίσω την υψηλή μας κλήση ως μοναχών. Να επικρατεί ανάμεσα μας αγάπη και ομόνοια.

Ένας γέροντας, ο ιερομόναχος Ιγνάτιος, ο όποιος κοιμήθηκε πριν από δέκα χρόνια, μου είχε ειπεί: «Στα χρόνια τα δικά μου, όλοι οι πατέρες της Όπτινα διακρίνονταν για την αγάπη πού είχαν μεταξύ τους· όλοι. Και πιο πολύ οι πατέρες της Σκήτης».

Μακάρι και εμείς, πατέρες, να τους μιμηθούμε.

Δεν το κρύβω. Μερικοί από σας εξέφρασαν την επιθυμία για μια ανώτερη και υψηλότερη ζωή· για περισσότερη άσκηση. Μα, πατέρες μου, τί ανώτερο, τί καλύτερο αγώνισμα από το να συγχωρήσεις εκείνους πού σε πρόσβαλαν, πού σε ύβρισαν και να υπομένεις τον αδελφό σου;

Θυμάστε το περιστατικό, πού αναφέρεται στον βίο του αγίου Παχωμίου. Ένας μοναχός τον παρα­κάλεσε:

-  Γέροντα, δώσε μου ευλογία, να πάω να μαρτυρήσω. Θέλω να μαρτυρήσω για τον Χριστό!

-  Σε συμβουλεύω, του είπε ο άγιος, να παραμείνεις στο μοναστήρι και να υπηρετείς τους αδελ­φούς σου. Να υπομένεις τις οποίες αδυναμίες τους. Απαρνήσου το θέλημα σου. Και όλα θα σου λογι­σθούν σαν μαρτύριο.

Βλέπετε αδελφοί; Ο μοναχός, πού υπομένει με ειρήνη τους πειρασμούς των αδελφών του, θα λάβει μαρτυρικό στέφανο.

*   *   *

Αυτή η ομιλία του γέροντα μου άρεσε πολύ. - Η ταπείνωση και η αγάπη, έλεγε, είναι οι μεγαλύτερες αρετές. Αυτές πρέπει να έχει ο μοναχός στολίδι του.

*   *   *

Σήμερα (26 Σεπτεμβρίου 1910) έχω τα γενέθλια μου. Συμπλήρωσα τα 22. Λειτούργησε ο π. Βαρσανούφιος. Στην απόλυση, με τον Τίμιο Σταυρό στο χέρι, είπε:

- Άγιοι πατέρες και αδελφοί. Με τον ζωηφόρο Σταυρό στο χέρι, σας εκλιπαρώ: Βάλτε στην άκρη κάθε δυσαρέσκεια ανάμεσα σας. Η δυσαρέσκεια, για να μην ειπώ εχθρότητα, μεταξύ σας, όλο και αυξάνει. Αυτά είναι έργα κοσμικών ανθρώπων δεν ταιριάζουν σε μοναχούς. Η πρώτη εντολή είναι η αγάπη. Ο απόστολος Παύλος λέγει: «Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω, ...ουδέν ειμί» (Α' Κορ.13, 1-2). Η αγάπη είναι η μεγαλύτερη αρετή. Με την ευκαιρία της μνήμης του αγίου αποστόλου Ιωάννου του Θεο­λόγου, του μαθητή της αγάπης, σκέφτηκα να σας κάνω αυτή την υπόμνηση. Μην αρκείσθε μόνο στα έξω. Είναι βέβαια απαραίτητα. Δεν είναι η ουσία.

Ποια είναι η ουσία; Η εκρίζωση των παθών από την καρδιά μας· και κυρίως της κακίας.

2. Ακτημοσύνη

Ο Γέροντας τα χρήματα τα θεωρούσε, και τα δι­αχειριζόταν, όχι σαν δικά του, αλλά σαν της Σκήτης και του Προδρόμου. Είτε χρήματα του έδιναν, είτε τρόφιμα, όλα πήγαιναν για την αδελφότητα. Τίποτα απολύτως δεν κρατούσε για τον εαυτό του. Και όταν του προσέφεραν δωρεές, για τον ίδιο, έλεγε:

- Δεν έχω δικαίωμα, να κάμω προσωπική περιουσία· υποσχέθηκα ακτημοσύνη· και με αυτόν τον όρκο είμαι δεσμευμένος μέχρι τον τάφο!

Όταν του έφερναν ψάρι με ερωτούσε, τί φαγητό έχομε σήμερα. Και αν το πρόγραμμα έγραφε ψάρι, το έστελνε αμέσως στην κουζίνα· για ψαρόσουπα. Διαφορετικά, έδινε οδηγίες για την επόμενη ήμερα.

Όσο καιρό βρισκόμουν κοντά του, ο π. Βαρσανούφιος είχε κάμει πολλές δωρεές στην Σκήτη. Ο ίδιος, δεν είχε δεκάρα. Του είχαν απομείνει μόνο λίγα «ψιλά» από την τελευταία του σύνταξη, πού έπαιρνε για την συμμετοχή του στον πόλεμο της Μαν­τζουρίας.

Ο Γέροντας, υπέφερε από το στομάχι του. Για την σωστή λειτουργία του, ο γιατρός του συνέστη­σε να τρώει ελιές. Και, επειδή τις ελιές έπρεπε να τις αγοράζει με χρήματα της Σκήτης, δεν τις ήθελε· όσο ασήμαντο και αστείο κι αν ήταν το ποσό. Τον ενοχλούσε ο λογισμός: «Μπορώ εγώ να ξοδεύω χρή­ματα της Σκήτης για τον εαυτό μου;» Κάποιος όμως

από τους πατέρες, υποθέτω ιερομόναχος, τον καθη­σύχασε.

Ήταν ευχαριστημένος με όλα. Έτρωγε ό,τι παρείχε η τράπεζα των αδελφών, χωρίς καθόλου γκρίνια και μεμψιμοιρία. «Όλα εδώ, είναι νόστιμα», ήταν τα μοναδικά του σχόλια. «Όταν ζούσα στον κό­σμο, τα είχα όλα. Τίποτα δεν μου έλειπε».

3. Εγκράτεια - νηστεία

Για την νηστεία, ο π. Βαρσανούφιος μας έλεγε:

-  Να τρώτε μέχρι πού να χορτάσετε, αλλά όχι να παρα-χορτάσετε. Να τρώτε αυτό πού σας είναι αναγκαιο, χωρίς να ταράζεσθε. Ο καθένας έχει την Ιδιοσυγκρασία του. Έτσι, ένας, για να φά­ει ικανοποιητικά, χρειάζεται τρεις μερίδες φαγητό· άλλος δύο· και άλλος αρκείται σε μία μόνο, στην κα­νονική. Γι' αυτό πρέπει ο καθένας να παρακολουθή­σει τον εαυτό του, να ιδεί τί ποσότητα του χρειάζε­ται. Για το πόσο τρώνε οι άλλοι, μη σε απασχολεί.

Εσύ να κοιτάζεις τον εαυτό σου.

*    *   *

-  Ο ύπνος και η κοιλιά είναι αλληλένδετα. Με γεμάτο το στομάχι ο μοναχός κοιμάται πολύ. Στο είπα και στο ξαναλέω: να τρως μέχρι να χορτάσεις, μα όχι να παρα-χορτάσεις. Χόρτασες; Βάλε το πηρούνι στην άκρη. Γιατί είναι πλέον αμαρτία. Ενώ έχεις χορτάσει, συνεχίζεις να τρως, μόνο και μόνο επειδή δεν έχουν χορτάσει τα μάτια!

Η πιο δύσκολη νηστεία της Σκήτης είναι η πρώτη εβδομάδα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Όμως, για μένα ακόμη και αυτή, με την χάρη του Θεού, δεν είναι και τόσο βαριά. Αντίθετα, με βοηθάει περισσότερο. Γιατί οι ήμερες αυτές είναι «μεγάλες και ιερές...».

Τώρα, όταν συλλογίζομαι, τί έκαμα την περίοδο αυτή στον κόσμο, εκπλήσσομαι. Έτρωγα ό,τι ήθελα· χωρίς να γνωρίζω την αναγκαιότητα και αγιότητα της νηστείας.

*    *    *

Από το στόμα του π. Βαρσανουφίου είχα την ευκαιρία να ακούσω πολλές φορές:

-  Από την έλλειψη εγκράτειας προέρχεται κάθε κακό. Η νηστεία διεγείρει την ψυχή σε προσευχή. Την αξία, την δύναμη και την σπουδαιότητα της νηστείας την καταλαβαίναμε από το γεγονός, ότι ο διάβολος την απεχθάνεται και την μισεί πολύ. Σε εκείνους, πού έρχονται για συμβουλή και εξομολόγηση, σ' ό,τι τους λέω, συμφωνούν σε όλα και είναι πρόθυμοι να τα κάμουν όλα. Όταν, όμως, τους ειπώ, ότι πρέπει να τηρούν τις αγίες νηστείες, εκεί τα χαλάνε. Αρχίζει ή γκρίνια: «Δεν μπορώ! Δεν αντέχω!...».

Ο διάβολος τους βάζει, να μη θέλουν να τηρούν τις νηστείες.

4. Ελεημοσύνη

Κάποια φορά, παρουσία μου, ο π. Βαρσανούφιος ερώτησε τον π. Νικήτα:

-  Εκεί έξω στον κόσμο, υπάρχουν άνθρωποι φτωχοί;

-  Ναι, Γέροντα, πώς δεν υπάρχουν.

-  Δόξα τω Θεώ. Όσο υπάρχουν φτωχοί, όλα καλά. Γιατί όταν παύσουν να υπάρχουν και αυτοί, σταματάνε και οι δωρεές στο μοναστήρι... Αυτό έχω καταλάβει!

*    *   *

Εδώ στην Σκήτη δεν επιτρέπεται σε μοναχό να δίνει (αυτόβουλα) ελεημοσύνη. Αυτό κάπως παλαι­ότερα με βασάνιζε, τώρα όμως όχι. Ελεημοσύνη δί­νει ο Γέροντας για όλους μας.

5. Ευσέβεια

Μου είπε ο Γέροντας:

-  Ο άνθρωπος πολύ εύκολα αλλάζει.

-  Ναι, Γέροντα.

Συμφώνησα. Και του διηγήθηκα το εξής περιστατικό:

-  Είχα ένα φίλο. Πιστό και θρησκευόμενο. Τώρα βέβαια, είναι άθεος. Οι κουβέντες του, πολλές φορές με τρομάζουν. Όλο για αυτοκτονία μιλάει. Ο πατέρας του όμως, είναι πολύ πιστός.

Είπε:

-  Μη φοβάσαι γι΄ αυτόν. Θα γυρίσει. Η ευσέβεια είναι κληρονομική. Από τον Κάιν κληρονομείται η ασέβεια και από τον Άβελ η ευσέβεια. Συνήθως, όπως υπάρχει φυσική κληρονομικότητα, κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και πνευματική. Συμβαίνει όμως, και μερικές φορές η ευσέβεια να κληρονομείται από τον παππού στα εγγόνια ενώ ο γιος (πατέρας) να είναι άθεος.

6. Ξενητεία

Κάποια φορά συναντήθηκα με τον δόκιμο μοναχό π. Γεώργιο, στην Σκήτη.

-  Πώς είσαι; με ερώτησε. Σου λείπει η Μόσχα;

-  Δόξα τω Θεώ, Γέροντα, είμαι καλά.

-  Πέρασαν δύο χρόνια, πού δεν σκεφτόμουν την Μόσχα. Μα τώρα, την θυμάμαι· και πολλές φο­ρές μόνο αυτήν συλλογίζομαι. Εύχομαι ο Θεός να σε βοηθήσει, να μην πέσεις σε παρόμοιο πειρασμό.

-  Ο Κύριος να σε σώσει, Γέροντα, του είπα. Και σκέφθηκα: Αν ακόμη ζω, δεν θα γλυτώσω ούτε εγώ από αυτό τον πειρασμό.

Τώρα αρχίζω να φοβάμαι τον κόσμο. Αν και ανεπαίσθητα, τέτοιοι λογισμοί εισχωρούν στο κε­φάλι μου.

Ό Γέροντας είπε, πώς αυτού του είδους ο φόβος είναι σωτήριος.

ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ

1. Φως και θερμότητα

Σήμερα, 5 Φεβρ. 1908, ερώτησα τον Γέροντα αν μπορούσα να τον ιδώ το απόγευμα. Εκείνος μου είπε να τον επισκεφθώ στις 8 το βράδυ. Μόλις έφθασα στην πόρτα, ο Γέροντας άρχισε να μιλάει για την ταπείνωση.

«Ο π. Μακάριος, ο π. Αμβρόσιος, ο π. Μωϋσης και όλοι οι γέροντες μας, πάντοτε έλεγαν: «Να είσαι ταπεινός! Να είσαι ταπεινός»! Το έλεγαν συνεχώς. Όπως και ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, πού, όταν επρόκειτο να πεθάνει, έλεγε: «Τεκνία, αγαπάτε αλλήλους».

Η αγάπη και η ταπείνωση είναι αλληλένδετες. Η μία εξαρτάται από την άλλη, όπως το φως και η θερμότητα. Μπορεί ποτέ να υπάρξει φως χωρίς θερ­μότητα; και θερμότητα χωρίς φως; Το ίδιο συμβαίνει και με τις δύο αυτές αρετές.»

Θυμάμαι, ενώ περπατούσα κάποτε μαζί με τον ηγούμενο μας αρχιμανδρίτη Ισαάκιο Β', γύρισε και με ερώτησε:

-  Πώς είσαι, αδελφέ;

-  Δόξα τω Θεώ, με τις άγιες ευχές σου καλά.

-  Ναι. Έτσι πρέπει. Να είσαι ταπεινός. Η ταπείνωση είναι ύψοποιός.

Επήρα την ευχή του και συνέχισε -τον δρόμο του. Το ίδιο λέγω και εγώ σε σένα: Να είσαι ταπεινός. Ειρήνη σοι.

2. Χειρότερος από όλους

Την τελευταία φορά ο Γέροντας μου είχε ειπεί ότι έχω ανάγκη από ταπείνωση:

-  Μην λες ποτέ πώς, «εγώ δεν κάνω αυτό, κάνω κάτι άλλο - να τί κάνω». Όχι. Να θεωρείς τον εαυ­τό σου κατώτερο και χειρότερο από όλους.

-  Να μην είσαι υπερήφανος. Να μην είσαι κενόδοξος. Ούτε από μέσα, ούτε απ' έξω, μπροστά στους άλλους. Είναι γραμμένο: «Μη σαλπίζης έμπροσθεν σου και ενώπιον των ανθρώπων», αλλά να θεωρείς τον εαυτό σου χειρότερο από όλους. Να θεωρείς τον εαυτό σου καταδικασμένο στην κόλαση και άξιο των τιμωριών της. Και ότι μόνο με το έλεος του Θεού μπορείς να σωθείς. Αυτό δεν είναι τόσο εύκολο. Μό­νο οι άγιοι κατόρθωσαν να φτάσουν σε μια τέτοια κατάσταση.

3. Χρυσοθήρας

Σήμερα, 28 Ιουνίου, εορτή των άγ. Αποστόλων, ο Κύριος με αξίωσε, εμένα τον ανάξιο, να εξομολο­γηθώ. Μετά την εξομολόγηση, ο π. Βαρσανούφιος είπε συμπερασματικά:

-  Καλή είναι η μετάνοια ακόμη και για μικρές αμαρτίες. Όμως πρέπει, περισσότερο απ' όλα, να φροντίζεις για το βασικότερο. Οι έμποροι, όταν κά­νουν εμπόριο, φροντίζουν να κερδίσουν, όσο περισ­σότερο χρυσάφι μπορούν. Έτσι και εμείς. Περισ­σότερο από όλες τις αρετές, πρέπει να αποκτήσωμε ταπείνωση. Ταπεινώσου! Ταπεινώσου! Όταν ο άνθρωπος έχει ταπείνωση, τα έχει όλα. Και όταν δεν έχει ταπείνωση, δεν έχει απολύτως τίποτα, έστω κι αν κάνει θαύματα. Ταπεινώσου!

-  Μα Γέροντα, αυτό είναι πολύ δύσκολο.

-  Βέβαια. Μα, μήπως είναι εύκολο να αποκτή­σεις χρυσάφι;

4. Το θεμέλιο

Ο π. Βαρσανούφιος μας έδωσε εντολή να κάμωμε προσευχή για τον π. Μακάριο, και να μη ενερ­γούμε ποτέ αυτόβουλα· χωρίς ευλογία· και χωρίς ταπείνωση. Γιατί, ούτε η νηστεία, ούτε η αγρυπνία, ούτε η προσευχή, έχει καμμία ωφέλεια χωρίς ταπεί­νωση και ευλογία. Έλεγε:

«Με την νηστεία, την αγρυπνία και την προσευ­χή, λαμβάναμε ουράνια χαρίσματα. Είναι αδύνατο να τα λάβεις με άλλο τρόπο. Δεν υπάρχει άλλος τρό­πος. Μα σε αυτά είναι απαραίτητο να προσθέσεις, σαν θεμέλιο για όλα, την ταπείνωση. Ο π. Μακάριος είχε βαθειά και μεγάλη ταπείνωση...

Πρόοδος στην πνευματική ζωή σημαίνει πρόοο σε ταπείνωση. Αν έχομε προκόψει σε ταπείνωση, τότε πάμε μπροστά. Και ας μη τολμήσει κανείς να προβάλει οποιαδήποτε δικαιολογία...

5. Που είναι η ταπείνωση;

Συμβαίνει, ένας μοναχός να στενοχωρήσει ένα αδελφό· και αυτός πικραμένος, θυμώνει και λυπάται· και πάει στον ηγούμενο, να παραπονεθή για εκείνον πού τον λύπησε. Εάν δεν πάει να το ειπεί, να εξομολογηθή, επειδή εσωτερικά παραμένει ακόμη ταραγμένος, μπορεί να φτάσει και στο σημείο να άρπαχτή με τον αδελφό του. Τότε, πες μου, πού είναι η ταπείνωση;

Υπόμενε, μοναχέ, την προσβολή του αδελφού σου. Μη μιλάς. Συγχώρεσέ τον. Αυτό πρέπει να κάνωμε. Έτσι συμπεριφέρεται ο ταπεινός μοναχός.

Άλλο παράδειγμα: Ένας αδελφός περπατά­ει στον δρόμο και τυχαίνει να τον συναντήσει κάποιος άλλος. Ο πρώτος, τον χαιρετάει κάνοντας μια υπόκλιση. Ο άλλος έτυχε εκείνη την στιγμή να γυ­ρίσει το βλέμμα του κάπου άλλου: σε ένα δένδρο· σε μια μηλιά. Και μηχανικά, αφού έρριξε μια ματιά στον αδελφό, αφήνει τα μάτια του και καρφώνονται επάνω στα ωραία μήλα.

Στην συνέχεια ο άλλος αδελφός το θεωρεί προσ­βολή και περιφρόνηση. Και αρχίζουν να τον τρώνε οι λογισμοί:

- Για κύττα εκεί! Του υποκλίθηκα και εκείνος... Είναι υπερήφανος. Λες και δεν με είδε. Σαν να μην υπάρχω. Μου έρριξε μια φευγαλέα ματιά και γύρισε άλλου το βλέμμα του! Δεν θέλει να μου μιλήσει.

Όμως ο αδελφός του, είχε απλά μαγευτεί από τα ωραία μήλα· και για μια στιγμή ξεχάστηκε· και αφαιρέθηκε. Όχι μόνο δεν είχε σκοπό να τον προσ­βάλλει, μα ούτε καν του πέρασε από τον νου τέτοια σκέψη: να τον περιφρονήσει. Πες μου τώρα, ταπεί­νωση είναι αύτη;

Άνθρωπος με —έστω και λίγη —ταπείνωση θα έλεγε: Εγώ δεν είμαι άξιος να με κυττάξει ο αδελφός μου. Δεν το αξίζω. Και δεν θα του κακοφαινόταν. Ούτε θα παρεξηγείτο. Ούτε θα πελάγωνε σε λογι­σμούς.

6. Ένα μας λείπει

Μόνο ένα μας λείπει: Η ταπείνωση. Η εποχή των μεγάλων ασκητικών αγώνων έχει περάσει ανεπιστρεπτί.

Παράδειγμα: Ο π. Βασσιανός, από μόνος του, αυτόβουλα και χωρίς ευλογία, κρατούσε ασιτία για όλη την Μεγάλη Τεσσαρακοστή και σπάνια ζέσταινε το κελλί του. Και όμως, δεν είχε λάβει κανένα θειο χάρισμα! Αντίθετα. Ο π. Μακάριος, και στο κελλί του είχε θέρμανση, και ιδιαίτερη νηστεία δεν έκανε, και πολλές φορές μάλιστα ξέσπαγε στους διακονητές του. Κι όμως· ήταν στολισμένος με πολλά χαρίσμα­τα: ιαμάτων, διακρίσεως· και εξεδίωκε δαιμόνια... Και όλα αυτά, χωρίς να κάμει ιδιαίτερα ασκητικά αγωνίσματα. Γι' αυτό σου το λέω: ένα μας λείπει· η ταπείνωση».

7. Το παράδειγμα του Αγίου Ιωάννου

Στις 13 Ιανουαρίου 1909, εργαζόμουν με τον Γέροντα μέχρι τα μεσάνυχτα. Στις 14, η δουλειά τρά­βηξε μέχρι τις 10 μ.μ. Και μετά συζήτηση μέχρι τις 12. Είπαμε πολλά. Λίγα θυμάμαι, από αυτά. Όση ώρα μιλούσε ο Γέροντας, αισθανόμουν μια ουράνια-θεία δύναμη να πλημμυρίζει και να φωτίζει όλη μου την ύπαρξη. Δεν τολμώ να ισχυρισθώ, πώς κατα­λαβαίνω από τέτοια πράγματα γιατί το ξέρω, ότι ακόμη πνευματικά είμαι ανώριμος.

Η συζήτηση μας στρεφόταν γύρω από την ταπείνωση και την μοναχική πολιτεία. Ειλικρινά σας λέω, όση ώρα μιλούσε για το ύψος της ταπεινοφρο­σύνης, σκιρτούσε η καρδιά μου. Αναφέρθηκε στην ζωή του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού.

Στην κοσμική του ζωή είχε το αξίωμα του υπουργού στην αυλή του χαλίφη της Δαμασκού. Κατά την περίοδο της εικονομαχίας ανέλαβε την συγγραφή βιβλίων, για την υπεράσπιση των ιερών εικόνων. Αυτό όμως είχε σαν αποτέλεσμα, να οδηγήσει τον είκονομάχο αυτοκράτορα Λέοντα τον Ίσαυρο, να πλαστογραφήσει μία επιστολή προς τον χαλίφη ενοχοποιώντας τον Ιωάννη. Ο χαλίφης, τό­τε, αφού τον απόλυσε από την θέση του, του έκοψε και το δεξί του χέρι. Και ο Ιωάννης κατέφυγε στην Παναγία. Μετά από θερμή προσευχή μπροστά στην αγία εικόνα της, το χέρι του αποκαταστάθηκε.

Βλέποντας ο χαλίφης αυτό το θαύμα, την συγκόλληση του χεριού, πίστεψε στον Θεό, αναγνώρισε την αθωότητα του Ιωάννη και του ξανάδωσε το προηγούμενο αξίωμα του στο παλάτι. Ο Ιωάννης αρνήθηκε. Το μόνο, πού ζήτησε, ήταν, να του επιτραπή να πάει σε κάποιο μοναστήρι. Ο χαλίφης τότε, μη μπορώντας να κάνει διαφορετικά, τον άφησε. Έτσι ξεκίνησε για την Μονή του αγίου Σάββα του Ηγιασμένου. Βλέποντας τον πόθο του για την μο­ναχική ζωή, ο ηγούμενος τον παρέδωσε σε ένα πε­πειραμένο Γέροντα, για να τον μυσταγωγήσει στην πνευματική ζωή: στην υπακοή.

Η πρώτη κουβέντα του γέροντα του ήταν:

- Και τί γυρεύει εδώ η αφεντιά σου; Κύτταξε, νεαρέ μου. Άν σου πέρασε από το μυαλό, πώς εδώ πού ήρθες, θα αξιωθής να ίδεις το άκτιστο φως ή θειες οπτασίες, σου το λέω από τώρα, ξέχασε το. Δεν είσαι άξιος για τέτοια! Πρώτο σκαλοπάτι στην πνευ­ματική ζωή είναι η ταπείνωση. Μετά βλέπομε...

-  Εγώ, Γέροντα, για ένα μόνο ψάχνω: να σώσω την ψυχή μου.

-  Σύμφωνοι. Χωρίς όμως υπακοή και ταπείνωση, σωτηρία ψυχής δεν γίνεται.

-  Γέροντα, είμαι πρόθυμος για όλα. Λάλησον και ο δούλος ακούει.

-  Για όλα, έ! Λοιπόν. Από σήμερα τέρμα η συγ­γραφή. Δεν θα ξαναπιάσεις στα χέρια σου μολύβι.

Ο Ιωάννης, αν και του φάνηκε πολύ σκληρό στην αρχή, τουλάχιστον δεν έφερε αντίρρηση. Αυτή όμως η υπακοή του δεν κράτησε για πολύ. Δεν άντε­ξε. Έγραφε στα κρυφά. Ήταν αυτή την εποχή, πού έγραψε τα ωραιότερα τροπάρια, πού ψάλλομε μέχρι σήμερα στην εκκλησία, στην ακολουθία της κηδείας.

Όταν το έμαθε ο γέροντας του, θέλησε να τον «προβιβάσει» σε ανώτερη πνευματική σφαίρα. Του λέει:

-  Επειδή στο πρώτο σου διακόνημα πήρες «άριστα», τώρα τράβα να καθαρίσεις τα αποχωρη­τήρια, τις τουαλέτες (της τότε εποχής)!

Και ο Ιωάννης δέχθηκε με ταπείνωση την προσ­ταγή του γέροντα του, όσο και αν τον πόνεσε! Και φυσικά, αυτή την δουλειά δεν την έκαμε για μερικές ημέρες!

-  Εσύ, ρώτησε ο π. Βαρσανούφιος, τί γνώμη έχεις; Πώς κρίνεις την συμπεριφορά του Γέροντα του αγίου Ιωάννη; Βλακεία, αδιακρισία ή...;

-  Όχι, βέβαια. Ο γέροντας του ενέργησε σοφά. Και αυτό φαίνεται από τα πρώτα του λόγια, πού απηύθυνε στον Ιωάννη. Επάνω από όλα και πριν από όλα τοποθέτησε την ταπείνωση. Γιατί η ταπείνωση ανεβάζει εκείνον, πού την κατέχει, επάνω από όλους. Οι άγιοι Πατέρες ονομάζουν την ταπείνωση, «στολή της θεότητας». Η ταπείνωση είναι προϋπόθεση της σωτη­ρίας. Και μόνη της η ταπείνωση σώζει τον άνθρωπο.

-  Μη ξεχνάμε ότι, η οδός της αυτοεξουδένωσης, της ταπείνωσης και της υπομονής είναι δύσκο­λη. Λίγοι την βαδίζουν, όπως πρέπει. Πολλοί ξεκί­νησαν, αποφασισμένοι να τα υπομείνουν όλα, αλλά στο τέλος δεν άντεξαν και την εγκατέλειψαν.

8. Ο Βόλγας

Η εύσπλαγχνία του Θεού με αξίωσε σήμερα (12 Ιουνίου 1909), να εξομολογηθώ τις αμαρτίες μου. Μετά την εξομολόγηση, ο Γέροντας μου είπε:

-  Άφησε τον Βόλγα, να κυλάει πιο συχνά· και θα σε πλένει και θα σε καθαρίζει πιο αποτελεσματικά. Βόλγας είναι η ταπείνωση. Η ταπείνωση μας καθα­ρίζει από κάθε βρωμιά. Η αυτομεμψία και η ταπεί­νωση έχουν την δύναμη να σβήνουν όλες τις αμαρτίες. Πολλοί προσπαθούν να ανεβούν στον ουρανό, κουβαλώντας και άθλους και κατορθώματα. Μα δεν θέλουν να ταπεινωθούν. Ταπεινώσου. Ταπεινώσου, αδελφέ Νικόλαε. Το τονίζω· πολλοί δεν θέλουν να ταπεινωθούν. Ναι, αυτή είναι η πληγή του σύγχρο­νου μοναχισμού.

Να είσαι ταπεινός· να είσαι ταπεινός. Όλη ή επιστήμη και όλη η σοφία της ζωής περικλείεται στα

λόγια: «Εταπεινώθην και ο Κύριος έσωσε με» (Ψαλμ. 114, 6). Να έχεις ταπείνωση. Να τα υπομένεις όλα. Μάθε να έχεις ταπείνωση και υπομονή, και η ειρήνη του Θεού θα σκηνώσει μέσα σου. Να το πιστεύεις, ότι εκείνος πού, από τώρα, από αυτόν τον τόπο της εξορίας, έχει ειρήνη στην ψυχή του, βρίσκεται κιόλας στον παράδεισο.

9. Η πιο ωραία μουσική

Χθες (15 Νοεμβρίου 1908), βρισκόμουν στο κελλί του Γέροντα και τακτοποιούσα την αλληλογραφία του. Ο π. Βαρσανούφιος διάβαζε την επιστολή μιας νεαρής κοπέλλας, για την οποία μου είπε:

-  Η κοπέλλα αυτή, ξέρει πολύ καλή κλασσική μουσική. Την ρωτάω:

-  Ποιανού μουσικού σου αρέσει καλλίτερα η μουσική;

-  Του Μπετόβεν και του Χάϊντν, μου λέει εκείνη.

-  Μα υπάρχει και καλλίτερη, της είπα.

-  Ποιανού; του Μότσαρτ;

-  Ακόμη καλλίτερη.

-  Του Μπαχ μήπως; -Όχι! Όχι!

-  Ποιανού τότε; Και τί είδους μουσική είναι αυτή, πού λες ότι είναι καλλίτερη;

-  Η μουσική της ψυχής! της λέω.

-  Της ψυχής; Και υπάρχει τέτοια μουσική; — Και βέβαια υπάρχει.

-  Πρώτη φορά το ακούω. Και τί είναι αυτή η μουσική;

- Η ψυχική γαλήνη. Γι΄ αυτήν μιλάει το άγιο Ευαγγέλιο: «Άρατε τον ζυγόν μου εφ' υμάς και μά­θετε απ' εμού, ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία, και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών» (Ματθ. 11, 29). Σπούδασες μαθηματικά. Ξέρεις, τι είναι το σημείον «ίσον» (=). Έ, λοιπόν να! Η ανάπαυση της ψυχής «ισούται» με μια μακαριότητα· μια μουσική· μια αρμονία όλων των δυνάμεων της ψυχής... Αυτή είναι η καλλίτερη μουσική!

ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΘΗ

1. Απόγνωση

Σήμερα (1 Δεκ. 1908), ο αδελφός μου Ιβάν αισθανόταν λίγη αδυναμία· και με εντολή του π. Βαρ­σανουφίου μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο της Σκήτης. Σε εμένα δεν είπε τίποτα. Εγώ φταίω. Γιατί σαν μεγαλύτερος του αδελφός, έπρεπε να ενδιαφερθώ. Ο π. Νικήτας, ο διακονητής του π. Βαρσανουφίου, μόλις τώρα με πληροφόρησε, ότι ο Ιβάν είχε πέσει σε απόγνωση. Μα και να μου το είχε ειπεί ενωρίτερα, δεν ξέρω αν θα μπορούσα να τον παρηγορήσω! Είναι αμφίβολο, αν θα τον καταλάβαινα.

«Η απόγνωση και η μελαγχολία, έλεγε ο Γέρον­τας, σαν άλλη πανούκλα (γιατί πρόκειται για αρρώ­στια της ψυχής) ορμάει σε όλους. Η ζωή τότε, γί­νεται ανυπόφορη. Σε πιάνει μια αδιαφορία και αδράνεια για όλα· να μη θέλεις να κάμεις απολύτως τίποτα.(Και συνέχισε).

Μία τέτοια περίπτωση αντιμετώπισα στην εξομολόγηση. Ήταν μία κυρία. Και να τί μου είπε:

-  Όλη την ημέρα κάθομαι σε μία καρέκλα. Δεν κάνω τίποτα.

-  Τί αισθάνεσαι;

-  Λύπη· αφόρητη λύπη!

Ήταν όμορφη, πλούσια, απόφοιτη γυμναστικής ακαδημίας με χρυσό μετάλλιο! Ώ, Θεέ μου, ελέησε το πλάσμα σου».

Ο Γέροντας έκαμε τον σταυρό του. Θα ήταν πο­λύ θλιβερή περίπτωση. Εγώ, με το έλεος του Θεού, δεν έχω δοκιμάσει κάτι το ανάλογο. Γι' αυτό και σκέφτομαι: Τί ανταποδώσω τω Κυρίω για την με­γάλη Του εύσπλαγχνία σε μένα τον ταλαίπωρο;

2. Αργολογία

Ανέφερα στον Γέροντα ότι μετά την Λειτουργία επήγα στον π. Αρσένιο, πού γιόρταζε την ονομαστική του εορτή, για τσάϊ.

-  Το ρίξατε στην αργό λογία; (ήταν το ερώτημα του).

-  Εγώ σιωπούσα. (Απάντησα).

-  Ναι. Πάντοτε έτσι γίνεται. Ξεκινάνε, δήθεν, με καλό σκοπό και καταλήγουν στην αργολογία και στην κατάκριση, ξεκινάνε με το «εις υγείαν» και τε­λειώνουν με το «αιωνία η μνήμη». Γι΄ αυτό και οι Γέ­ροντες μας απαγόρευαν να γιορτάζομε ονομαστικές εορτές και να πηγαίναμε, όποτε μας κάπνιζε, στα κελλία των αδελφών, για τσάϊ. Να αποφεύγεις τις επισκέψεις στα κελλιά των πατέρων χωρίς σοβαρή αιτία. Να θυμάσαι τον λόγο των αγίων: «κάθισε στο κελλί σου και αυτό θα σε διδάξει τα πάντα».

-  Γέροντα, (του είπα κάποια άλλη φορά), παρ' δλο πού δεν μου αρέσει, συνέχεια αργολογώ' και ακατάσχετα.

-  Αυτό είναι πολύ σοβαρό. Πρέπει να το εξομο­λογείσαι. Αυτά είναι κατάλοιπα απρόσεκτης ζωής μέσα σου. Αυτός, πού αργολογεί, δεν μπορεί να έχει νήψη, γιατί συνεχώς περισπάται. Από την σιωπή γεννάται η ησυχία, και από την ησυχία η προσευχή. Πες μου: Πώς είναι δυνατό να προσεύχεται κανείς, όταν βρίσκεται σε περισπασμό; Πρόσεχε τον εαυτό σου. Αυτός είναι ο Στόχος μας. «Πρόσεχε σεαυτώ» (Α' Τιμ. 4,16). Η σιωπή, χωρίς την οποία είναι αδύνατο να ζει κανείς, είναι άσκηση. Γιατί όταν κάποιος σιωπά, ο εχθρός αρχίζει και ψυθιρίζει στους άλλους: «Κύτταξε εκεί, αλαζονεία! Ούτε να σου μιλήσει δεν καταδέχε­ται!» Δεν είναι έτσι. Από αυτό ακολουθούν πειρασμοί. Γι΄ αυτό, όποιος το πάρει απόφαση να ασκηθή στην σιωπή, να ετοιμάσει τον εαυτό του για πειρασμό.

Κάτι ακόμη. Η σιωπή δεν αποκτιέται ούτε γρή­γορα, μα ούτε και εύκολα. Η σιωπή είναι υψηλή και απαραίτητη αρετή, για οποίον θέλει να προκόψει σε πνευματικές αρετές. Γιατί, όπως λέει και ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος, «η σιωπή είναι το μυστήριο του μέλλοντος αιώνος». Εκείνος πού ασκείται στην σιωπή, προε­τοιμάζει τον εαυτό του για την μέλλουσα ζωή. Ο π. Μακάριος συχνά έλεγε: «Όλοι οι άγιοι ήταν άνθρωποι της σιωπής. Ο αγ. Σεραφείμ του Σάρωφ και ο άγιος Αρσένιος ο Μέγας γι' αυτό ήταν μεγάλοι, επειδή είχαν σιωπή. Όταν τον ερώτησαν, γιατί συνεχώς είναι σιω­πηλός και αποφεύγει τους ανθρώπους, απάντησε: Πιστέψτε με αδελφοί, όλους σας αγαπώ. Άλλα δεν μπορώ ταυτόχρονα να είμαι και μαζί σας και με τον Θεό. Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακας έλεγε: «Κάθε φορά πού μιλούσα, ακόμη και για πνευματικά θέματα, συνήθως το μετάνιωνα. Όταν σιωπούσα, ποτέ». Και ο π. Μα­κάριος, είπε για τον Ιγνάτιο Μπριαντσιανίνωφ: «Και εμείς εδώ στην Ρωσσία, θα είχαμε έναν δεύτερο Μέ­γα Αρσένιο, αν δεν ακολουθούσε διαφορετικό δρόμο.

Πράγματι, ήταν ένας άνθρωπος με φοβερό μυαλό».

*   *   *

Στις 17 Ιουλίου (1908) τελείωσε το μάζεμα του σανού. Πολλοί αδελφοί είχαν πάει να θερίσουν ένα μέρος χωραφιού, πού έχει απομείνει κοντά στο ιχθυοτροφείο. Εγώ και πάλι δεν βγαίνω πια έξω από την σκήτη· από αυτό το ζωοποιό χώρο της ησυχίας. Στον θερισμό, τις περισσότερες φορές, πήγαινα με ευχαρίστηση. Ιδιαίτερα, όταν μπορούσα και εύρισκα καταφύγιο μόνος μου, σε μέρος, πού δεν θα δινόταν αφορμή για αργολογία.

*   *   *

Σήμερα, 8 Σεπτ. 1908, στον όρθρο, ο Γέροντας είπε ότι πρέπει να έχωμε αγάπη ο ένας για τον άλλο και να σταματήσωμε την αργολογία. Ο προφήτης Δαβίδ λέγει: «Έκλέλοιπεν όσιος». Γιατί, όμως δεν

υπάρχει πια; Διότι «ωλιγώθησαν αι αλήθειαι από των υιών των ανθρώπων. Μάταια ελάλησεν έκαστος προς τον πλησίον αυτού» (Ψ'αλ. 11, 1-2). Γιατί δεν λένε πια λόγια για ωφέλεια της ψυχής, αλλά λόγια πεζά, ασήμαντα, αργολογίες. Πιστεύω, συμπλήρωσε ο Γέροντας, ότι έφτασε η εποχή πού οι άνθρωποι θα μιλάνε, αποκλειστικά και μόνο, για πράγματα μη­δαμινά και ασήμαντα.

Ένας μοναχός είδε το εξής δράμα: πολλούς μοναχούς να στέκονται και να άργολογουν. Γύρω τους και ανάμεσα τους να τρέχουν βρώμικα αγριο­γούρουνα, τα όποια φυσικά ήσαν δαιμόνια. Τότε συνέβη το έξης παράξενο: Μόλις οι μοναχοί άλλαξαν κουβέντα και άρχισαν να μιλούν για ωφέλεια της ψυχής, είδε ανάμεσα τους, αντί για αγριογούρουνα, φωτεινούς αγγέλους.

Γι΄ αυτό, αδελφοί, οφείλομε να προσέχωμε, να μη καταστρέφωμε τους κόπους μας με την αργολο­γία. Και πάνω απ' όλα να φροντίζωμε να αποκτάμε ταπείνωση. Λέει ο προφήτης Δαβίδ, «εταπεινώθην και έσωσε με ο Κύριος» (Ψαλ. 114, 6). Για να σωθή κανείς, η ταπείνωση φτάνει. Και πάλι ένας ψαλμός λέει: «ίδε την ταπείνωσίν μου και τον κόπον μου· και άφες πάσας τας αμαρτίας μου» (Ψαλ. 24,18). Ο προ­φήτης Δαβίδ το είπε αυτό, γιατί μετάνοια αληθινή χωρίς κόπο δεν γίνεται.

3. Κατάκριση

Ζω, όπως ζούσα και στον κόσμο. Δεν έχω αλλάξει σε τίποτα. Είμαι γεμάτος κακίες και αμαρτίες. Παραμένω ο ίδιος άνθρωπος- εμπαθής. Με μόνη δια­φορά ότι, τώρα άπλα ζω σε κελλί και όχι στον κό­σμο. Δεν έγινα ακόμη άγγελος. Άγγελος δεν γίνεσαι από την μία ήμερα στην άλλη. Παλαιότερα, χωρίς να θέλω να το καταλάβω πόσο δύσκολο είναι, είχα την απαίτηση όλοι οι μοναχοί να είναι επίγειοι άγγελοι. Τώρα άρχισα να καταλαβαίνω, από την προσωπική μου πείρα, πόσο εύκολη είναι η κατάκριση και πόσο δύσκολη είναι η «πράξη».

4. Πορνεία

Το βράδυ, στις 3 Ιαν. 1910, καταπιαστήκαμε εγώ και ο Γέροντας, με την αλληλογραφία. Μετά κάναμε συζήτηση για τα πάθη. Ιδιαίτερα για το πάθος της πορνείας.

- Από αυτό το πάθος, έλεγε, δεν απαλλάσσεται κανένας και σε καμμιά ηλικία. Φτάνει να αναφέρωμε τον όσιο Ιάκωβο και την περίπτωση του ογδοντάχρονου ασκητή. Και οι δύο έπεσαν στην αμαρτία της πορνείας. Τα πάθη της πορνείας και της φιλαργυρίας πολεμούν τον άνθρωπο με την ίδια σφοδρότητα. Κανείς δεν είναι ασφαλισμένος από αυτά τα πάθη. Τους γεροντότερους, ό διάβολος τους πολεμάει περισσότερο με την τσιγκουνιά και την φιλαργυρία, ενώ τους νέους με την πορνεία.

*   *   *

Μετά από κάθε εξαγόρευση ο Γέροντας με συμ­βούλευε:

- Οι πατέρες λένε να αγωνιζόμαστε εναντίον όλων των παθών. Για το πάθος της πορνείας, η  μόνη οδός σωτηρίας είναι η φυγή. Η αλήθεια είναι, ότι από τα πάθη σωζόμαστε μόνο με την φυγή. Όχι φυσικά στην κυριολεξία! Έχεις πόλεμο πορνείας; Φύγε από το μοναστήρι; Όχι! Πουθενά δεν λένε κάτι τέτοιο. Φυγή (= καταφυγή) είναι το όνομα του Ιησού. Τί λέει ο ψαλμός; «Πέτρα καταφυγής τοις λαγωοίς» (Ψαλμ. 103,20). Λαγοί είναι οι αδύνατοι, οι φοβητσιάρηδες, πού δεν μπορούν να πολεμήσουν τα πάθη με την δική τους δύναμη. Και τί κάνουν; Καταφεύγουν στην Πέτρα. Πέτρα είναι ο Χριστός. Το Όνομα Του. Η προσευχή του Ιησού.

5.Συκοφαντία

«Όλα να τα περιμένεις. Όλα είναι δυνατά. Αργό­τερα, ίσως γίνεις και πνευματικός. Πρόσεχε! Πρόσε­χε από το γυναικείο φύλο. Άλλο από κουτσομπολιό, δεν κάνουν. Νόημα, ουσία και περιεχόμενο, μηδέν. Ευτυχώς πού ο ηγούμενος δεν δίνει καμμία σημασία στα λόγια τους. Κάποιοι άλλοι όμως τα προσέχουν... Κάτι ήξερε και ο προφήτης Δαβίδ, όταν έλεγε: «Λύτρωσαί με από συκοφαντίας ανθρώπων, και φυλάξω τας εντολάς σου» (Ψαλμ. 118, 134).

6. Υποκρισία

Κατά επανάληψη άκουσα τον γέροντα να λέει και σε άλλον μοναχό, όχι μόνο σε μένα:

- Η υποκρισία, η διπλοπροσωπία και η πονη­ρία, είναι πάντοτε για όλους αμαρτία. Για τον μοναχό όμως, οι κακίες αυτές αποτελούν οριστική απώλεια. Να προχωρείς με σταθερότητα, χωρίς να παρεκκλίνεις ούτε στα δεξιά ούτε στα αριστερά.

7. Φόβος - δειλία

Τώρα αρχίζω να φοβάμαι τον κόσμο. Γιατί, αν και ανεπαίσθητα, κάτι τέτοιοι λογισμοί εισχωρούν στο κεφάλι μου. Ο Γέροντας είπε, πώς αυτού του εί­δους ο φόβος είναι σωτήριος.

Περισσότερο θυμάμαι τις συμβουλές του γύρω από τον φόβο, πού είναι περισσότερο καταστροφι­κός παρά σωτήριος. Αυτό το είπε τότε πού εγώ, ο Ιβάν, και ο νεωκόρος σπάσαμε τις διακοσμήσεις του πολυελαίου της εκκλησίας.

- Να φοβάσαι μόνο την αμαρτία, είπε ο Γέροντας. (Φοβάμαι, βέβαια, τον κόσμο, γιατί με σπρώχ­νει στην αμαρτία. Είναι γεμάτος πειρασμούς, στους οποίους δεν μπορώ να αντισταθώ). Τον φοβιτσιάρη, μας λέγει η αγία Γραφή, δεν τον αγαπάει ο Θεός. Ο μοναχός δεν πρέπει να φοβάται, ούτε να δειλιάζει, αλλά να αποθέτει την ελπίδα του στον Θεό.

Γιατί ο Θεός δεν αγαπάει τον δειλό; Διότι βρίσκεται κοντά στην απελπισία και στην απογοήτευση, πού αποτελούν θανάσιμες αμαρτίες. Ο δειλός και ο φοβιτσιάρης βρίσκονται στο στόμα της αβύσσου. Ο αληθινός μοναχός πρέπει να είναι ξένος σε τέτοια κατάσταση.

ΚΕΝΟΔΟΞΙΑ

1. Άστο να γαυγίζει!

Εξομολογήθηκα στον Γέροντα ότι, όταν κάνω τον κανόνα μου και την προσωπική μου μελέτη στο κελλί, πολεμούμαι από κενόδοξους λογισμούς. Προσπαθώ να διαβάζω αργά, ώστε να εμβαθύνω στο νόημα των λέξεων. Έ, τότε είναι πού μου έρχεται η σκέψη, πώς κάποιος γνωστός μου με παρακολουθεί. Και εγώ τότε φουσκώνω από κενοδοξία, ότι εγώ διαβάζω ωραία.

Να τί μου απάντησε ο Γέροντας:

-  Μπράβο μας! Μην δέχεσαι ποτέ τέτοιους λογισμούς. Να τους πολεμείς.

-  Μα πώς να μην τους δέχομαι;

- Να μην τους δέχεσαι σημαίνει, να μη τους δί­νεις καθόλου σημασία και προσοχή. Γιατί το δαιμό­νιο αυτό της κενοδοξίας δεν τρέπεται εύκολα σε φυ­γή. Είναι όπως το σκυλί. Το κλωτσάς, το κυνηγάς από κοντά σου, αλλά πάλι γυρίζει πίσω γαυγίζοντας. Μη του δίνεις λοιπόν καμμία σημασία. Και όταν σου περνάει η ιδέα, πώς διαβάζεις καθαρά και ωραία και τα καταλαβαίνεις όλα, στρέφε τον νου σου στον Θεό, και ευχαρίστησε Τον. Με την υποχρέωση, ταυτόχρο­να, να κατηγορείς τον εαυτό σου. Το δαιμόνιο φυσι­κά, ούτε και τότε θα απομακρυνθή εντελώς από κο­ντά σου· αλλά, πάντως, δεν θα έχει όπλα, να πολε­μήσει εναντίον σου. Και μην το ξεχνάς αυτό ποτέ: ο πόλεμος με τα πονηρά πνεύματα, για τον μοναχό δεν σταματάει ποτέ! Μέχρι την τελευταία του πνοή!

2. Η «βέργα» των πατέρων

Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακας λέγει, ότι το πάθος της κενοδοξίας δεν είναι ανεξάρτητο. Αντίθετα· είναι στενά συνδεδεμένο με την υπερηφάνεια. Και όσο τρέφεται η κενοδοξία, άλλο τόσο δυναμώνει και το πάθος της υπερηφάνειας. Η κενοδοξία κάνει: τον άφωνο, να ψάλλει! τον οκνηρό, να γεμίζει προθυμία! τον δειλό, να γίνεται τολμηρός!..

Ο όσιος Ιωάννης Κασσιανός ο Ρωμαίος, όταν το παρατήρησε, δοκίμασε έκπληξη· για την πονη­ρία· για την πανουργία· και για την κακία του δι­αβόλου.

Ω πόσο οι άγιοι απέφευγαν την κενοδοξία! Με πόση προσοχή την αντιμετώπιζαν!

Ο π. Αμβρόσιος είχε πάντοτε την βέργα δίπλα του. Και όταν κάποιος άρχιζε να λέγει κάτι, πού θα ξυπνούσε μέσα του την κενοδοξία, έπαιρνε την βέρ­γα και άρχιζε να την ανεβοκατεβάζει! Γεμάτος περι­έργεια, ρωτούσε τότε ο συνομιλητής του:

-  Γέροντα, γιατί ανεβοκατεβάζεις την βέργα;

- Να σου ειπώ. Γρήγορα πρόκειται να πέσει στην πλάτη σου!

- Ίσως, Γέροντα. Νομίζω, πώς καλλίτερα θα ήταν να αλλάξωμε συζήτηση!

- Καλλίτερα. Για σένα!

ΕΞΑΓΟΡΕΥΣΗ ΛΟΓΙΣΜΩΝ

1. Μόνο σε έναν!

Μου είπε ο Γέροντας:

- Να φανερώνεις όλους τους λογισμούς σου, ιδι­αίτερα εκείνους πού χρονίζουν και δεν σε αφήνουν ήσυχο. Στην μοναχική ζωή πρέπει να προχωρείς στα­διακά· γιατί είναι επιστήμη επιστημών. Και, όπως σε όλες τις επιστήμες προχορούμε σιγά-σιγά, κάτω από την καθοδήγηση ανθρώπου με πείρα, έτσι και εδώ. Με μία διαφορά: κρατήσου γερά από τον γέρον­τα σου. Για την πνευματική σου ζωή να έρωτας μό­νο έναν άνθρωπο· όχι πολλούς· για να μη σου συμβή κανένα πνευματικό κάταγμα».

2. Μία σωτήρια ψυχρολουσία

Το απόγευμα της 23 Σεπτ. 1909 έλαβα ένα δέμα από την Μόσχα, από την μητέρα μου. Επήγα με­τά στον π. Βαρσανούφιο, Και περίμενα τελευταίος για την σχετική ευλογία. Μόλις με αντίκρισε και χω­ρίς να μιλήσει καθόλου, με οδήγησε μπροστά στις εικόνες. Μου έκαμε νόημα να γονατίσω. Και μου είπε επιτακτικά: «Εξομολογήσου. Έχεις αμαρτήσει με λόγια και με έργα»!

Τα απότομα αυτά λόγια του Γέροντα, με ξάφνι­ασαν. Και άρχισα να απαριθμώ διάφορους αμαρτω­λούς λογισμούς, πού με απασχολούσαν. Εκείνος με συμβούλεψε:

-  Μάζεψε τον εαυτό σου, γιατί είσαι αρκετά επιπόλαιος, και λόγω του χαρακτήρα σου ξεφεύγεις σε ενέργειες και πράξεις, πού δεν ταιριάζουν σε μο­ναχό.

Επήρα συγχώρηση και έφυγα για το κελλί μου. Και κατάλαβα ότι έχω ανάγκη από διόρθωση.

3. «Δεν έχω τίποτα!»

Κάποτε, μετά την εξαγόρευση των λογισμών μου, ο γέροντας τόνισε:

- Η σωστή εξαγόρευση έχει μεγάλη σημασία στην ζωή του μοναχού. Και όταν ακόμη νομίζεις, ότι δεν έχεις τίποτα να εξομολογηθής, εσύ όμως να έρχεσαι, για να παίρνεις δύναμη. Κι αυτό για σένα θα είναι αρκετό. Μπορεί ο διάβολος να είχε σκο­πό να μηχανευθή κάτι εναντίον σου, μα με την συμ­βουλή οι παγίδες του διαλύονται και ο ίδιος γίνεται ανίσχυρος. Αυτό, μη το ξεχνάς ποτέ.

-  Γέροντα, επιτρέπεται, τις μεν αμαρτίες μας να τις εξομολογούμεθα στον πνευματικό μας, και τους λογισμούς μας να τους εξαγορευόμεθα σε κά­ποιον άλλο;

-  Άλλο πράγμα είναι η εξομολόγηση· και άλλο η εξαγόρευση των λογισμών. Οι άγιοι πατέρες λένε: Όταν δεν έχω σε ποιόν να πάω να εξομολογηθώ, τότε μπορώ να διαλέξω μόνος μου ένα αδελφό ομόψυχο και να του εξαγορευθώ τους λογισμούς μου. Με άλλα λόγια: τους λογισμούς μας μπορούμε να τους εξαγορευθούμε (δηλαδή να τους πούμε) και σε άν­θρωπο, πού δεν έχει ιερωσύνη (για να μας δώσει συμβουλή)· όχι όμως και τις αμαρτίες μας, για να μας δώσει άφεση!

4. Προσοχή!

Εξομολογήθηκα στον Γέροντα διάφορους λογισμούς, πού με ταλαιπωρούσαν. «Όταν ο άνθρωπος δεν βρίσκει ευχαρίστηση στους λογισμούς του, δεν λογίζεται αμαρτία», ήταν τα λόγια του Γέροντα.

-  Έχω την εντύπωση, πώς δεν χρειάζεται να τους αντιστέκομαι. Γι' αυτό και δεν τους κυνηγάω.

- Μόνο οι άγιοι έχουν την πνευματική δύνα­μη να τους εκδιώκουν και να αντιλέγουν στους λογισμούς χωρίς καθυστέρηση. Για μας, πού είμαστε αδύναμοι μία μέθοδος ισχύει: η φυγή.

-  Όταν συνέλθω από την ζάλη των λογισμών λέω την ευχή. Κάνω καλά;

-  Ναι. Γι' αυτό ακριβώς ήθελα σήμερα να σου μιλήσω. Επειδή ακόμη δεν έχεις ενδυθεί την εξ ύψους δύναμη, για να αντιστέκεσαι στους πονη­ρούς λογισμούς, ένα σου απομένει: να φωνάζεις τον Ιησού. Το όνομά του θα τους διώξει. Η προσβολή ενός λογισμού δεν είναι αμαρτία. Άς υποθέσωμε, πώς ανοίγοντας την πόρτα του κελλιού σου, ο αέρας πού φυσάει φέρνει μέσα χιόνι και κυριολεκτικά σε σκεπάζει. Μήπως όμως, φταις εσύ; Άν όμως διαπι­στώσεις, δτι είναι αδύνατο για σένα να περάσεις μέ­σα από χιονοθύελλα, τότε μπορείς να γλυτώσεις μό­νο με την φυγή, δηλ. κλείνοντας την πόρτα. Κάποιος άλλος όμως πιο δυνατός από σένα, τα καταφέρνει και διασχίζει την χιονοθύελλα χωρίς να υποστεί καμμία ζημία. Λοιπόν. Εμείς πού απέχουμε πολύ από αύτη την κατάσταση, πρέπει να μιμούμαστε τον Δα­βίδ, πού, όταν πήγε να μονομαχήσει με τον Γολιάθ, φυσικά δεν πήγε με αδειανά χέρια. Ποιος όμως ήταν ο οπλισμός του; Ένα κοτρώνι. Μία πέτρα. «Η δε πέτρα ην ο Χριστός» (Α' Κορ.10,4)· Αυτό σημαίνει, ότι δεν πήγε στην μάχη μοναχός του, αλλά με την πέτρα στο χέρι. Για φιλοσόφησε το λίγο, και θα κατα­λάβεις.

Κάποια φορά τον ερώτησα:

-  Γέροντα, μερικές φορές, τώρα πού πρόκειται να λάβω το μοναχικό σχήμα, μου έρχονται κενόδοξοι λογισμοί.

-  Μα το έχεις λάβει!

-  Ναι, αλλά ακόμη δεν έγινε η κούρα μου. Δεν θυμάμαι, τί συγκεκριμένα μου απάντησε.

Άλλα το νόημα ήταν, πώς η κούρα δεν είναι το πάν. Μετά του είπα:

-  Μου έρχονται και λογισμοί, να γίνω και ιερομόναχος.

-  Βέβαια! Αύριο ο λογισμός θα σου λέγει: «Φύ­γε από εδώ»! Έτσι γίνεται πάντοτε: Πρώτα, θα σε ρίξει στην φωτιά· και μετά στο νερό! Πρώτα προσ­παθεί να σε κάμει να σου «στρίψει»· να σε φέρει σε σύγχυση.

*    *    *

Την Κυριακή, το ευαγγελικό ανάγνωσμα κατέληγε με τα λόγια: «Αυτός δε διελθών δια μέσου αυτών επορεύετο» (Λουκ. 4,30).

Το βράδυ, όταν επέρασα από το κελλί του π. Βαρσανουφίου για την σχετική ευλογία, με ερώτησε:

-  Θυμάσαι, τί έλεγε το σημερινό ευαγγέλιο;

-  Συγνώμη, Γέροντα, ξέχασα.

-  Έλεγε, πώς, οι εβραίοι, εξαγριωμένοι με τον Χριστό, τον οδήγησαν σε ένα ύψωμα (Αουκ. 4, 29-30). Τα λόγια αυτά έχουν και ένα άλλο νόημα. Πνευματικό. Η λέξη «εξαγρίωση», δηλώνει τους εμπαθείς λογισμούς, οι όποιοι, σαν άλλοι εβραίοι, προσπαθούν να μας σύρουν στην άβυσσο. Μα, ο πνευματικά υγιής νους τους προσπερνάει, χωρίς να υποστή καμμία ζημία. Και προχωρόντας έτσι, φτά­νει στην άνω Ιερουσαλήμ.

*    *    *

Όταν διάφοροι λογισμοί δεν με άφηναν να συγκεντρωθώ στο διάβασμα ο Γέροντας με συμβού­λευε:

- Πήγαινε περίπατο στον κήπο και κάθισε λίγο. Η ηρεμία της φύσης θα σε βοηθήσει να προσευχηθείς. Μόνο να κυττάξει κανείς την εκκλησία μας... Να διώ­ξεις τους λογισμούς, δεν εξαρτάται από σένα. Όμως, στο χέρι σου είναι να τους δεχθείς. Τους διώχνει το όνομα του Ιησού. Μερικές φορές όμως, επιτρέπει να σε βασανίζουν σκόπιμα. Πρέπει να υπομένεις. Χωρίς βέβαια να συμφωνείς μαζί τους.