Η αγάπη ως «τέχνη» του σχετίζεσθαι

Η εμπειρία της σχέσης με τον Θεό γέννησε τον πλούτο της θεολογικής σκέψης, όχι σαν θεωρία και στοχασμό, αλλά ως πηγή ζωής, χαράς και ευτυχίας.

Σκέψεις επί ασπαλάθων

«Δεν υπάρχει χρόνος για διαπληκτισμούς, απολογίες, πικρίες και ευθύνες. Τόσο μικρή είναι η ζωή. Υπάρχει μόνο χρόνος για αγάπη και αυτός ακόμα είναι λίγος». –Μάρκ Τουέιν.

Η διαχρονικότητα της αλήθειας που η Εκκλησία μας ευαγγελίζεται επαληθεύεται από την επιστήμη και την αντικειμενική επιστημονική έρευνα, όταν αυτές δεν είναι στρατευμένες σε ιδεολογίες και σκοπιμότητες. Πρόσφατα μια μεγάλη επιστημονική ομάδα, ψάχνοντας για το στοιχείο που μπορεί να κάνει ευτυχισμένους τους ανθρώπους, κατέληξε σε κάτι αποκαλυπτικό. Διεξήγαγε μια έρευνα, η οποία ξεκίνησε πριν 75 χρόνια και διενεργήθηκε σε όλη την επικράτεια της Αμερικής, παρακολουθώντας 724 ανθρώπους καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, σε όλες τις εκφάνσεις της.

Τι απέδειξε η επιστημονική αυτή έρευνα; Κάτι εντελώς ανατρεπτικό και απρόσμενο για την αντίληψη ενός σύγχρονου δυτικού ανθρώπου. Απάντησε ότι δεν είναι η δόξα ούτε ο πλούτος ούτε ο ευδαιμονιστικός τρόπος ζωής αυτό που χαρίζει τη ευτυχία και την υγεία στον άνθρωπο. Ο τελευταίος επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, καθηγητής Ρόμπερτ Γουάλντιγκερ, ανακοίνωσε ότι: «οι καλές σχέσεις  είναι αυτές που κρατάνε ευτυχισμένους και υγιείς τους ανθρώπους».

Αυτή η επιστημονική ομολογία, για την ορθόδοξη εκκλησιαστική διδασκαλία όχι μόνο δεν αποτελεί έκπληξη, αλλά έρχεται να επιβεβαιώσει με  πανηγυρικό τρόπο τη μοναδικότητα και διαχρονικότητα του Λόγου του Θεού. Ο τρόπος, με τον οποίο σχετιζόμαστε με τους ανθρώπους του οικογενειακού μας  περιβάλλοντος, τους ανθρώπους του εργασιακού μας χώρου, τη φύση και όλη τη δημιουργία αποτελεί βασική πηγή χαράς και ευτυχίας. Είναι δε αυτή η κατάσταση «εισαγωγική», όπως θα έλεγε και ο Άγιος Πορφύριος, για να φτάσουμε να προσεγγίσουμε τη μεγάλη χαρά και ευτυχία να αγαπήσουμε  τον Θεό.

Βέβαια, μιλούμε πάντα με βασική προϋπόθεση την ποιότητα των σχέσεων. Αυτό που δεν ανέφερε η παραπάνω επιστημονική έρευνα, αλλά είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί, είναι ότι η επίτευξη των υγιών σχέσεων δεν είναι εύκολο πράγμα. Αντίθετα, είναι κάτι μεγαλειώδες, κάτι που αποτελεί άθλημα ζωής. Η τέχνη του σχετίζεσθαι είναι ο αγώνας να αποδεχθείς και να αγαπήσεις τον άλλο. Αυτή όμως είναι και η βασική διδασκαλία της Εκκλησίας μας: Μόνο μέσα σε μια αληθινή σχέση κτίζεται ο «χώρος», όπου μπορεί να καρποφορήσει η μεγάλη αρετή της αγάπης.

Είναι δε αυτή η κατάσταση «εισαγωγική», όπως θα έλεγε και ο Άγιος Πορφύριος, για να φτάσουμε να προσεγγίσουμε τη μεγάλη χαρά και ευτυχία να αγαπήσουμε  τον Θεό.

Δεν υπάρχει αγάπη χωρίς υγιή σχέση ούτε υγιής σχέση που να μην στηρίζεται στην αγάπη.

Στην εποχή μας, όμως, που πολλές έννοιες – ακόμα και αξίες – χάνουν την πραγματική τους σημασία και αξία, κινδυνεύει ακόμη και η αγάπη να χάσει τη μοναδικότητά της. Διότι η αγάπη, όταν βιώνεται μέσα από έναν άκρατο εγωισμό και ατομισμό και, επομένως, μέσα σε λάθος σχέσεις, ξεφτίζει και ξεπέφτει στην περιορισμένη χρήση των αναγκών αλλά και της σκοπιμότητας. «Αγαπάμε» τον άλλον, επειδή «τον έχουμε ανάγκη». Επειδή θέλουμε εμείς να κερδίσουμε κάτι, να βγάλουμε κάτι μέσα από την σχέση μας. Όχι για ό,τι εκείνος είναι και ό,τι μοναδικό μπορεί να μας αποκαλύψει, συμβάλλοντας στη δική μας ολοκλήρωση ως ανθρώπων. Όταν όμως η αγάπη δεν συνδέεται με μια γνήσια σχέση, τότε καταλήγει από εμπειρία ζωής να γίνεται χρηστική, χάνοντας το νόημά της. Τότε αντί να πλουτίζουμε, γινόμαστε περισσότερο φτωχοί. Αντί να σχετιζόμαστε με τους άλλους, γινόμαστε περισσότερο μόνοι, κλεισμένοι μέσα στον εαυτό μας και τις – αλίμονο, πάντα «δικαιολογημένες» – ανάγκες και τα θέλω του…

Η αλήθεια, ωστόσο, είναι μία και μοναδική και η ευτυχία του ανθρώπου πηγάζει πάντα μέσα από την ολοκλήρωσή του και την νοηματοδότηση της ζωής του.

Ο τρόπος, όμως, προσέγγισης της ευτυχίας είναι το σημαντικό στοιχείο. Η ευτυχία κρύπτεται μέσα στην ανιδιοτελή  αγάπη και την τέχνη να φθάσει κανείς σε αυτή, μέσα από τον αγώνα τού σχετίζεσθαι με τους ανθρώπους αλλά, κυρίως, με τον Θεό. Όταν μαθητεύει ο άνθρωπος στην τέχνη τού πώς να σχετίζεται με τους ανθρώπους, έχει την ελπίδα να του αποκαλυφθεί και η κατεξοχήν σχέση: η σχέση με τον προσωπικό αποκεκαλυμμένο Θεό. Και να αποκτήσει έτσι η ζωή του νόημα.

Η σχέση μας με τον Θεό, η σχέση εμπιστοσύνης και αγάπης που μας ολοκληρώνει ως ανθρώπους, διανοίγοντας μπροστά μας την αιώνια Βασιλεία των Ουρανών, ονομάζεται στο Ευαγγέλιο «πίστη». Η πίστη, λοιπόν, στην ορθόδοξη Εκκλησία μας δεν είναι αφηρημένη προσέγγιση, ούτε έννοια. Είναι προσωπική σχέση, γιατί ο Θεός μας είναι πρόσωπο. Με τα πρόσωπα δεν γνωριζόμαστε απλώς μέσα από θεωρίες ή μέσα από υλικά πράγματα ή, ακόμα, μέσα από τις σωματικές, «σαρκικές» μας αισθήσεις. Με τα πρόσωπα σχετιζόμαστε: τα αγαπάμε ή τα μισούμε ή στεκόμαστε αδιάφοροι απέναντί τους.

Όλη η πατερική μας θεολογία εκτυλίσσεται πάνω σε αυτό το πεδίο της αγαπητικής σχέσης με τον Θεό. Η εμπειρία αυτής της σχέσης με τον προσωπικό Θεό γέννησε τον πλούτο της θεολογικής σκέψης, όχι σαν θεωρία και στοχασμό, αλλά ως πηγή ζωής, χαράς και ευτυχίας.

Η αγάπη ως «τέχνη» του σχετίζεσθαι