Πίστη στο Θεό, Πίστη και λογική…Άγγελος Λάππας

Πίστη στο Θεό, Πίστη και λογική…
Είναι ένα λεπτό θέμα, γιατί πολλές φορές οι θείες αλήθειες, οι οποίες αφορούν είτε στο χριστολογικό δόγμα της Εκκλησίας μας είτε στην εν Χριστώ ζωή των πιστών, είναι σκάνδαλο για την ανθρώπινη λογική.
Λέγει ο Παύλος σχετικά με το θέμα μας ότι το κήρυγμα για τον εσταυρωμένο Χριστό είναι «Ιουδαίος μεν σκάνδαλον, Έλλησι δε μωρίαν», δηλαδή παράλογα, περίεργα και ανόητα θεωρούν οι άνθρωποι τα θεία μυστήρια της εν Χριστώ πίστεως και ζωής.
Και αυτό συμβαίνει, διότι στηρίζονται στον ανθρώπινο λόγο (λογική) μόνο.

Πίστη στο Θεό – Πιστεύουν σ’ αυτόν, και όχι στο λόγο του Θεού.

Λέγει ο ι. Χρυσόστομος:
«Όταν κανείς εξετάζει τα θεία μυστήρια μόνο με τη λογική του, θα του φανούν αστεία, ανάξια λόγου. Και όχι μόνο δεν θα κατανοήσει την φύση τους, αλλά και θα τ’ αντιληφθή αντίθετα απ’ ότι πράγματι είναι. Γι’ αυτό λέγει ο Παύλος ‘μωρία γαρ αυτώ εστί’.

Φαίνονται δε -τα θεία μυστήρια- ανόητα και παράλογα, όχι γιατί είναι έτσι από τη φύση τους, αλλά λόγω της αδυναμίας των ερευνώντων να τα εννοήσουν.

Και αυτό συμβαίνει διότι, όπως λέγει ο Παύλος, ‘αυτά πρέπει να εξετάζονται πνευματικώς’, δηλαδή με πίστη, και όχι με λογικά επιχειρήματα, διότι υπερβαίνουν την ικανότητα της διανοίας μας».
Πολύ αξιόλογα και βασικά για το θέμα μας είναι και τα όσα λέγει ο καθηγητής Β. Τατάκης:
«Οι Δυτικοευρωπαίοι πιστεύουν και δογματίζουν ότι ο νους, η ψυχή είναι κυρίως ή μόνο λόγος. Ιερό πράγμα η ψυχή γι’ αυτό και η απόπειρα του λόγου να την υποτάξει ολόκληρη αποτελεί ‘ύβριν’ με το αρχαίο νόημα του όρου. Ξεχνά ο λόγος ότι είναι μόνο το ρητό μέρος της νοητικής ενέργειας του ανθρώπου. Μόνο αυτό.

Το ρητό όμως είναι η επιφάνεια του ωκεανού.

Το άρρητο είναι το βάθος. Έργον της λογικής και της επιστήμης δεν είναι να νεκρώνει το άρρητο, αλλά να το αναζητεί και να τ’ αφήνει να εκδηλώνεται.
Ο λόγος φωτίζει την ψυχή, το νου, αλλά με τον απαράβατο όρο να μη μονοπωλεί την ολότητά της, ούτε να επιφέρει διάσπαση. Εάν όμως προσπαθήσει να απλώσει το ρητό εις βάρος του αρρήτου, τότε, αντί να φωτίσει την ψυχή, θα την μετατρέψει σε ένα ηλεκτρονικό εγκέφαλο».
Υποστηρίζει δηλαδή ο Τατάκης ότι στην περιοχή του πνεύματος υπάρχει το ρητό και το άρρητο. Ρητό είναι το δεκτικό του λόγου εκείνο που μπορούμε με τη λογική μας να το πλησιάσουμε, να το συλλάβουμε, να το αντιληφθούμε.

Το άρρητο είναι το μη δεκτικό λόγου που δεν μπορείς με τη λογική να το πλησιάσεις.

Τα δόγματα της χριστιανικής πίστεως εκτείνονται στην περιοχή του αρρήτου. Υπερβαίνουν την ανθρώπινη κατάληψη διατηρούν τον μυστηριώδη χαρακτήρα τους.

Είναι προσιτά μόνο με την πίστη. – Πίστη και λογική

Άρα η πίστη είναι κατηγορία (θεμελιώδης έννοια η γενικώτατη μορφή της νοήσεως) του πνεύματος. Δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να προσεγγίζει πραγματικότητες που δεν φαίνονται, σύμφωνα με τον κλασσικό ορισμό της προς Εβραίους επιστολής, ότι «έστι δε πίστις ελπιζομένων υπόστασις, πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων».
Συνεπώς ο ορθός λόγος δεν μπορεί να ερευνήσει τις θείες αλήθειες, εάν αυτές δεν αποκαλυφθούν από τον Τριαδικό Θεό.
Και όταν αποκαλυφθούν, πάλι δεν μπορούν να διερευνηθούν πλήρως.
Βέβαια ο ανθρώπινος λόγος μπορεί να εμβαθύνει στο περιεχόμενο της πίστεως και να συλλάβει τα δόγματα κατά τις ποικίλες αυτών σχέσεις και όψεις.
Πέραν τούτου όμως τίποτε άλλο. Έτσι και ο πιο βαθύς θεολόγος καθόλου δεν διαφέρει από τον απλώς πιστεύοντα αγράμματο.

«Ανιχνεύοντας το μυστήριο της πίστεως»
Αρχιμ. Μελέτιος Απ. Βαδραχάνης
2014, σελ. 112-115