Πολεμώντας την αφωνία, νοηματοδώντας αλλιώς τον Παπαδιαμάντη Γράφει η Αρχοντούλα Διαβάτη //

Πόλυς Χατζημανωλάκη «Βωβόν ξύλον», εκδ. Εύμαρος

Ανάμεσα στα τελευταία δοκιμιακά βιβλία για τον Α.Παπαδιαμάντη, των Λ.Προγκίδη, Σ. Ζουμπουλάκη και Α. Καστρινάκη, που διάβασα τα τελευταία χρόνια, προστέθηκε ελπιδοφόρο το βιβλίο, με τίτλο: Βωβόν ξύλον και υπότιτλο: Κατάθεση ερευνητικής ανάγνωσης. Μια μελέτη που μαγνητίζει με το πυρετικό της ύφος, σε πρώτο πρόσωπο, ημερολόγιο αναγνώσεως του παπαδιαμαντικού έργου, μια διαδρομή οκτώ χρόνων της συγγραφέως Πόλυς Χατζημανωλάκη, δεινής blogger και αγαπητής φίλης. Πρόκειται για θεματικές ενότητες, «μεροληπτικά δοκίμια» που λειτουργούν συνειρμικά, μια συναγωγή κειμένων, μια εξομολόγηση σε 28 κεφάλαια, αφιερωμένη μάλιστα στη μνήμη της Βιρτζίνιας Γουλφ που συγκινείται να τη φαντάζεται να ξεροσταλιάζει έξω από τη βιβλιοθήκη του Καίμπριτζ, μια γυναίκα εμποδισμένη να προχωρήσει στην έρευνα, ενώ τώρα με την ψηφιακή μας δημοκρατία όλα είναι δυνατά;
Δοκίμια σε πρώτο πρόσωπο, χωρίς φιλολογικό ύφος, συναρπαστικές μυθιστορίες μάλλον που γοητεύουν καθώς ο αναγνώστης προχωρεί και καταλήγει στα αναπάντεχα ευρήματα στο τέλος κάθε περιπλάνησης, κάθε ευφάνταστης και εφευρετικής περιδιάβασης, ενάντια στη μέθοδο, βασισμένης στους γάλλους κοινωνικούς ανθρωπολόγους, ψυχαναλυτές ή στρουκτουραλιστές.
Μια ακόμα ανάγνωση με διαίσθηση του Παπαδιαμάντη μετά από εκείνην του Ελύτη, του Σωνιέ, της Φαρίνου ή του Αριστηνού και του Παπαγιώργη, καθώς ξεκινά από τη μελέτη της μνήμης και της μνημοτεχνικής των προφορικών πολιτισμών, συσχετίζεται με τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη και τους κολλυβάδες – που συμπαθούσε και ο Σκιαθίτης – και καταλήγει στον ΣΗΜΑΔΙΑΚΟ, το πορτρέτο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία, τον αταίριαστο, τον σημαδεμένο, αυτόν που δεν μιλά.
Θεωρεί η Π.Χ. τον Παπαδιαμάντη αχανή όπως τον Όμηρο και μας δίνει τα κλειδιά να εξερευνήσουμε τον κόσμο του,  περιγράφει τη μάχη του καλού και του κακού, την Αϊμά τη γυφτοπούλα που είναι καλή νοικοκυρά και φτιάχνει τον κήπο της και τις στρίγγλες πεθερές και τις στριγγλίτσες, κάποιες γυναίκες, όπως η ΧΑΔΟΥΛΑ στη ΦΟΝΙΣΣΑ, που δεν άντεχαν τη ζωή τους. Αιώνια έφηβη η Χαδούλα σε μια τελετή ενηλικίωσης – κατά τις διαβατικές τελετές του Βάνεγκεμ – περιπλανιέται, κυνηγά, αγρεύει, κλέβει, περιφέρεται, μετά τους φόνους, με ήθος ανδρικόν και πεθαίνει, κοιτώντας από μακριά το περιφρονημένο της μποστάνι, το προικιό της.
Βωβόν  ξύλον, αταίριαστο το βιβλίο, ακατέργαστο, λείο, άφωνο, διηγείται την ιστορία του, κι από σελίδα λευκή δια της γραφής, δικαιώνεται. Η Νοσταλγός, η ομιλητική ΛΑΛΙΩ, που ήθελε να φύγει από τον μεγαλύτερο άντρα που της είχαν δώσει, να γλιτώσει από τη μοίρα της, πολύλογος, κάνει πανάκι το φουστάνι της, το κέλυφός της, απελευθερώνεται.

Πόλυ Χατζημανωλάκη

Τελετές της αιώρας και αντιστοιχίες στα διηγήματα του ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ με τον Ταραντισμό της Ιταλίας και τις τελετουργίες θεραπευτικής λατρείας, τις «χτυπημένες» και τις στρίγγλες των διηγημάτων, καθώς με ενσυναίσθηση  περιγράφονται –  ένα είδος μαγικής αιώρησης που αναβίωσε και λειτούργησε φαίνεται, με επίκεντρο την εικόνα της Παναγίας της Κουνίστρας, της Πολιούχου της Σκιάθου.
Το σύμπαν του παπαδιαμαντικού έργου είναι εδώ, ένα όλον που πολεμά την αφωνία, μιλάει και νοηματοδοτεί ξανά και ξανά τον κόσμο, και η μελέτη της Π.Χ. « κατόρθωμα μέγα» – «κατόρθωσε τουλάχιστον να κεντήσει γωνίαν ουρανού με άστρα, γωνίαν γης με λούλουδα, και γωνίαν θαλάσσης με ολίγα καράβια». «…..Ας ήτο και τόση μόνον γωνία ουρανού», όπως θα μπορούσε να παρατηρήσει το Σειραϊνώ*.

* από το διήγημα του Α.Παπαδιαμάντη, ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΠΕΘΑΜΕΝΑ.